2013 is het jaar van de Nederlands-Russische bilaterale verhouding – of, beter: de Russisch-Nederlandse bilaterale verhouding; laten we de onderlinge verhoudingen wel scherp op ons netvlies houden. Dat moet gevierd, maar niet door menig Russisch journalist, homoseksueel, NGO’er of activistisch internetter. Concludeert Timmermans, minister van Buitenlandse Zaken, in een kekke brief aan de Kamer. Na lezing vraag je af of we dit jaar niet beter de bilaterale verhouding met een ander land kunnen vieren. Luxemburg. Of desnoods België.
In het schrijven tekent de Nederlandse mensenrechten-ambassadeur op dat de Russen, bij monde van onder meer voorzitter Fedotov van de Presidentiële Mensenrechten Raad, dik tevreden zijn met hun zaakjes. Prima op orde, lieten zij de Nederlandse diplomaten weten. Ze waren wel moe om altijd in de Europese en Amerikaanse beklaagdenbank te zitten. Veel bekritiseerde wetgeving (blasfemie, smaad, hoogverraad en de regulering van internet) was volgens de Russen niet wezenlijk anders dan in Europese landen.
En noodzakelijk om het multiculturele Rusland, met een grote moslimminderheid, bij elkaar te houden. Straffen in plaats van dialoog, concludeerden de Nederlanders in hun brief aan de Kamer na ‘open informatieve’ gesprekken die echter “niet als een dialoog [kunnen] worden aangemerkt.” Het was vooral eenrichtingsverkeer, denk ik dan. Russen die uitleggen waarom wij eigenlijk precies hetzelfde doen.
Die dialoog was er wel met diverse NGO’s. Zij maken zich grote zorgen over nieuwe wetgeving die hen aan handen en voeten zal binden. In de brief stelt Timmermans dat van de nieuwe wetgeving vooral “de NGO-wet (…) die deze organisaties dwingt zich als “buitenlands agent” te registreren indien buitenlandse (project-) financiering wordt ontvangen” veel aandacht tijdens de bilateraaltjes vroeg. “Volgens mensenrechtenverdedigers zou de presidentiële administratie thans werken aan een lijst van de meest politiek- kritische NGO’s.”
Een hitlijst waar weinig muziek in zit.
En met het gewenste effect: sommige journalisten en NGO’s signaleren al ‘zelfcensuur’ – de meest efficiente wijze waarop dissidente geluiden het zwijgen kan worden opgelegd. En zo zit Nederland weer lekker dubbel in een mensenrechtendossier: we hebben de handel met de Russen keihard nodig, maar zouden het liefst principieel ‘nee’ zeggen tegen hun spulletjes. De manier waarop ze met hun eigen mensen omgaan, stuit ons tegen de borst. Maar daar concrete (handels)conclusies aan verbinden, gaat dan weer te ver.
En zo rommelen we ons ook door dit bilaterale, Russisch-Nederlandse jaar. Met de belofte dat de mensenrechten-ambassadeur van Nederland een vinger aan de pols houdt en keurig kond doet van in elkaar geslagen homo’s, lesbiennes, bi- en transseksuelen, zelfcensurerende journalisten, uitgespeelde NGO’s, verdwenen internet-activisten en de economische diplomatie van Timmermans die toch ook centjes moet verdienen. Ik ben blij dat ik het zo mag opschrijven. Dat kost in Rusland namelijk meer mensen meer moeite. <<