Waarom zijn Amerikanen niet veel vaker slachtoffer van vreselijke terroristische aanslagen, wilde Foreign Policy-redacteur Daniel Byman vlak na de aanslagen in Oslo en de moordpartij op Utoya weten. Belangrijke factor: kloek optreden van Amerikaanse opsporings- en inlichtingendiensten en de militaire successen tegen al-Qaida. Kort gezegd: door individuele vrijheden in te leveren voor collectieve veiligheid. Een helder standpunt en Byman toont overtuigend aan dat die keuze ook het wenselijk effect heeft gehad.
Byman schreef zijn heldere analyse vlak na de Noorse aanslagen. Toen de wereld nog naarstig zocht naar een link met al-Qaida of resten daarvan. Gezien de modus operandus van de dader sloten commentatoren een actie van een eenling uit. Dit drama was geen Virgina Tech, Columbine, Gabrielle Giffords of Fort Hood, maar, gezien de complexiteit, een georganiseerde afstraffing vanwege de Noorse aanwezigheid in Afghanistan. Al snel wezen analisten richting al-Shabab (Somalische extremisten). In de wirwar aan feiten en de verschrikkelijke beelden die keer-op-keer werden herhaald was die analyse bijna een geruststelling. Terroristen – ja, daar hebben we de nodige ervaring mee en dus onze maatregelen voor getroffen. Die kunnen niet alles voorkomen, maar wel heel veel.
En toen werd Anders Behring Breivik aangehouden en zijn 1500+-pagina tellende epistel op internet gevonden. En we zijn weer terug bij af. Met een eenling die al snel de volle verantwoordelijkheid voor de verschrikkingen op zich neemt en bekend, dat is pas echt angstaanjagend. Want waarom zijn er niet veel meer Breiviks die schietend ‘orde op zaken’ willen stellen? En als die er zijn, hoe houden we ze in godsnaam tegen? Als het zo eenvoudig is om aan wapens te komen, als de receptuur voor zware bommen eenvoudig op internet te vinden is, als wantrouwen in instituties en politici het politieke klimaat bepalen en werkloosheid, economische onzekerheid en immigratie (met daaraan gekoppelde culturele spanningen) ons dagelijks opnieuw uitdagen – waarom gaat het dan niet met veel meer mensen veel vaker heel erg mis?
Die eenling kunnen we alleen tegenhouden door individuen nog meer in te sluiten. Door het net nog fijnmaziger te maken en het toezicht te versterken. We moeten, meer dan voorheen, medische gegevens koppelen aan wapenvergunningen, kunstmestbestellingen aan medicijngebruik, internetverkeer aan politieke voorkeur en bibliotheekbezoeken aan biografieën. Als niet het functioneren van de staat het grootste risico is voor de vrijheid van het individu (een klassiek liberale gedachte), maar de vrijheid van het individu het functioneren van de staat in gevaar brengt (klassiek veiligheidsdenken), dan hebben de aanslagen van terroristen een minder groot (verwacht) effect op onze individuele vrijheden dan ‘aanslagen’ van Breiviks en Tristans. Daarom was het zo moedig van zowel de Noorse koning als de voorzitter van de zo zwaar getroffen jongerenpartij te horen pleiten vóór de ‘vrijheid’. Niet van Breivik, wel voor Noorwegen. <<