Situaties worden zelden beter van halfslachtig spreken of zwijgen. Mubarak zweeg dagen achtereen en de demonstranten waren al bijna weer van het plein af en richting huis toen een aangekondigde speech toch weer olie op het vuur wierp. En recent verscheen Khadafi jr. ten tonele. Libië staat op de rand van burgeroorlog en hij waarschuwde zijn landgenoten dat zijn vaders regime tot de laatste kogel zou strijden. We kunnen de reactie uittekenen, denk ik. Ik vrees dat Libische jongeren de toegeworpen handschoen zullen oppakken en ten strijde zullen trekken. Tot de laatste kogel.
Zonder enig verband met de volkswoede rond de zuidelijke stranden van de Middellandse Zee te willen suggereren, behalve die op het niveau van ‘houd-toch-gewoon-je-kop’, past ook Oosterhuis in dit rijtje halfslachtige communicado’s. Hij ‘verklapte’ dat de kerstspeech van HM serieus was ‘gecensureerd’. Ze had veel meer willen zeggen dan ze had gemogen. En voor we het wisten was de koningin middelpunt van een politieke-media-discussie. GroenLinks en de SP grepen direct deze kans met beide handen aan om Rutte alsnog naar de Kamer te sommeren (omgekeerd zouden ze dat volgens mij ook doen, wat op zich een lakmoesproef van politiek opportunisme is: als namelijk blijkt dat Rutte de HM volledig de vrije hand laat in haar jaarlijkse toespraak).
Bij Oosterhuis ging dat volledig mis. Hij sprak, mijn inziens, voor zijn beurt. Halfslachtig dus. Had-ie nu maar zijn mond gehouden. Toch zijn de gevolgen – een weekend lang staatsrecht op radio en televisie – niet alleen hem aan te rekenen. Ook de EO heeft hier een paar steken laten vallen. Wie journalistiek gaat studeren, leert in zijn eerste jaar antwoord te geven op minimaal vijf vragen: wie, wat, waar, wanneer, waarom en hoe. Die laatste twee zijn het lastigst en lijken tegenwoordig uit de gehele politieke journalistiek te zijn verdwenen. We geven antwoord op wie, wat en waar en laten waarom en hoe vaak onbeantwoord. Kijk maar naar de berichtgeving rond Oosterhuis’ ‘opmerkelijke’ uitspraak:
Persoonlijke vriend van HM, Ab Oosterhuis (wie) zegt dat de kerstspeech van de koningin is gecensureerd (wat). Dat deed hij tijdens het EO-programma Blauw Bloed (waar). GroenLinks en SP willen opheldering van minister-president Rutte.
De vraag waarom Oosterhuis dit zegt, blijft onbeantwoord. Heeft-ie een opdracht van HM op zak? Spreekt hij voor zijn beurt (fijne vriendschap)? Voelt Oosterhuis zich geroepen de opmerkingen die HM niet kwijt kon alsnog in het publieke domein te brengen? En: hoe kwam hij tot deze opmerking) was hij overvallen door de scherpe ondervragen van de EO die hem plots confronteerde met de veelbesproken kerstspeech? Kon hij niet meer terug na al het voorgaande dat hij al had gezegd? Is het citaat uit zijn verband gemonteerd? Mijn oordeel: Oosterhuis had zijn mond moeten houden of de EO had vollediger moeten zijn.
Terug naar Mubarak en Khadafi. Onder extreme omstandigheden is er niet altijd tijd voor het waarom en het hoe. Die vragen beantwoordt de geschiedenis. Tijdens een revolutie gaat het om minuten, uren misschien. Als je spreekt, is het lastig om de de tijd te vinden om op alle vragen een antwoord te geven. Als dat al mogelijk is. Volledig beantwoorden is lastig, zwijgen al helemaal. Toch moet je, gegeven de situatie, kiezen. Je houd je kop om erger te voorkomen of je geeft antwoorden, maar dan op alle vragen. We hebben dit weekend gezien wat de gevolgen zijn van een beetje schipperen tussen beide. Het lijkt een nuance, maar er struikelen momenteel regimes over onbeantwoorde of slechts deels beantwoorde vragen. <<