Tijdens het debat over het AD-interview met Hoekstra (officieel ‘De uitspraken van de minister van Buitenlandse Zaken over de stikstofafspraken uit het regeerakkoord en over de koopkracht‘) schreef Rutte nieuw staatsrecht waar de komende tijd college over zal worden gegeven, mogelijk scripties over geschreven en waarnaar misschien wel kloek promotie-onderzoek wordt gedaan.
Dat het kabinet niet met één mond sprak, gaf Rutte tijdens het debat ruiterlijk toe. Lastig ontkennen ook: er ligt een coalitieakkoord en er is een AD-interview; beide ‘schuren’. NOS-verslaggeefster Nienke de Zoeten noemde het AD-interview gekscherend een bijlage bij het dat akkoord; een knap staaltje medialogica waarbij het interview van het AD als decor voor de parlementaire reprimande diende. De Kamer kwam niet terug voor de torenhoge inflatie of de opvangcrisis in Ter Apel, maar wel om premier en minister van Buitenlandse Zaken op de vingers te kunnen tikken.
Dat terzijde.
Het stikstofdossier liep Hoekstra de afgelopen weken allemaal electoraal dun door de broek en daarom besloot hij in Neerlands voetbalkrant (blijkbaar het kruispunt tussen CDA en agrarische achterban) een natte scheet te laten. Daar is gisteren collectief aan gesnuffeld en goed bevonden: de coalitie gaat in ieder geval drie weken door met elkaar, want dan komt Remkes met … Ja, ook dat bleef volstrekt onduidelijk. Rutte hield zelfs de mogelijkheid open dat Remkes met helemaal niks komt: hij is immers geen onderhandelaar, maar slechts zichzelf, vatte Rutte het samen.
Terug naar dat nieuwe staatsrecht.
Wat Hoekstra had gedaan in het AD mag, redeneerde Rutte soepel: in het kabinet zitten nu eenmaal (twee) partijchefs en die hebben het recht (lees: de vrijheid) om af en toe ‘kleur op de wangen’ aan te brengen. De eenheid van kabinetsbeleid mag onder specifieke omstandigheden worden losgelaten. Tweede voorwaarde: je mag ook afwijken van die eenheid van beleid als je je partijchef ‘echoot’: napraat dus.
Dus: Hoekstra morrelt aan ‘2030’ en wil sneller meer doen voor mensen in de knel, De Jonge zegt hem dat na. De Jonge wijkt dus ook af van eerder gemaakte (en ondertekende) afspraken, maar ‘echoot’ zijn partijchef, en dat mag. Mona Keijzer deed dat in casu corona niet — ze was partijchef noch echode, maar brak op persoonlijke titel (en als staatssecretaris) met het kabinetsbeleid. Dat werd ontslag op staande voet.
Daarmee redt Rutte Hoekstra en De Jonge en hun deelname aan dit kabinet, maar spoelt hij het kind (eenheid van kabinetsbeleid) met het badwater weg. “Staatsrecht is ook niet in beton gegoten”, suste de premier een nieuw ontstane situatie.
Een goed ingevoerde vriend vermoedde opzet; politiek is immers strategie en tactiek.
Het CDA krijgt nu politiek-publicitaire ruimte om het voor de boeren op te nemen en zo te voorkomen bij de provinciale verkiezingen (maart 2023) te worden gedecimeerd. Daarmee scheppen ze een precedent voor VVD-bewindspersonen en premier om vanuit het kabinet op te roepen tot een strenger asielbeleid (de liberale achterban, waaronder de VVD-burgemeester van Groningen, roert zich al een tijdje en wil een asielstop) — ook om een electorale afgang te voorkomen. En D66 (levert de burgemeester van Ter Apel) kan diezelfde ruimte gebruiken om te hameren op ruimhartiger oplossingen; om dezelfde electorale reden. Terwijl de oppositie stond te schuimbekken bij de interruptiemicrofoon, smeedde de coalitie een meerderheid in de Eerste Kamer. Regeren is vooruitzien.
En de CU? “Die hebben het waarschijnlijk allemaal bedacht”, aldus mijn politieke junk. Staatsrecht als campagnestrategie, want elk nadeel heb zo zijn voordeel. Rutte is de onbetwiste kunstenaar van het omgebogen noodlot, op zijn sterkst als iedereen denkt dat-ie is verslagen. Zijn kabinet liep gisteren geen averij op, hij heeft een inflatie-vrij tegoed geopend bij de christen-democraten dat-ie casht als het moment daar is.<<
—
Beeld: Pedro Szekely | Giant Chess Board in Lindenhof, Zurich (CC BY-NC-SA 2.0)