Een aanrader (voor podcastliefhebbers) is de BBC serie The Coming Storm waarin Gabriel Gatehouse op zoek gaat naar de wortels van QAnon en het moment waarop dit collectieve delirium als een overrijpe puist door het oppervlakte brak, op 6 januari 2021 met de bestorming van het Capitool. Een van de afleveringen boeide mij uitermate: over een eenzame jongen die vanuit zijn kelder de wereld bestormt en soms overvalt. Hij vertegenwoordigde een — voor lange tijd — onzichtbare internetgemeenschap heel slimme (voornamelijk) jongens die op en met internet een eigen wereld schiepen waar ze zelf de baas (van) zijn. Actief op 4Chan en 8Chan legden zij zo de basis voor de nieuwe samenzweerder.
VRAGEN, VRAGEN, VRAGEN
Cees Zweistra maakte in zijn Waarheidszoekers een onderscheid tussen klassieke en nieuwe complotdenkers. Een goed voorbeeld van een klassieke complotdenker is bijvoorbeeld George van Houts die bij hoog en bij laag volhoudt alleen maar vragen te stellen bij de officiële lezing van 9/11. De aanslag op de Twin Towers was te netjes, te afgerond, te keurig voor een leider in een grot en 19 volgelingen in Amerika. Een alternatieve lezing had hij niet, een theorie ook niet, alleen ‘heel veel vragen’ over de precieze aanloop, omstandigheden en gebeurtenissen. Iedereen mocht geloven wat hij of zij wilde, sterker: Van Houts de werkelijkheid met zijn kritische publiek. Hij start met zijn criticasters op hetzelfde moment in de geschiedenis: 9 september 2001 om vanaf dat punt heel snel te divergeren in feiten, omstandigheden en betekenis.
De nieuwe complotdenkers hebben de gedeelde realiteit losgelaten en een eigen werkelijkheid gecreëerd — er is tussen beleivers en non-believers geen gedeeld startpunt in de geschiedenis. Voorbeelden zijn QAnon of pizzagate: geënsceneerde realiteiten zonder gedeeld begin die soms door het oppervlakte heen breken om frontaal met de onze in botsing te komen: fysiek, dat is. Zoals op 6 januari 2021, op de trappen van het Capitool. Dat kon alleen doordat er alternatieve realiteiten waren geschapen. Technologie, schrijft Zweistra, biedt nieuwe complottisten hiervoor de handvatten. Eenmaal afgesneden van de werkelijkheid (in politieke, economische, sociologische of culturele zin) vluchten ze niet in, maar creëren ze een eigen [realiteit] — tussen haken om aan te geven dat tussen realiteit (van mij) en die van de nieuwe complottist een kwalitatief (en kwantitatief) verschil zit. Ze construeren een werkelijkheid, maar niet sociaal; de nieuwe complottist construeert een individuele werkelijkheid waar hij God en Mens is, tegelijkertijd.
UITHOLLEN
Zo’n Schepper van zijn eigen [realiteit] staat centraal in deze episode van The Coming Storm. Gatehouse portretteert de jongen door hemzelf aan het woord te laten, zonder te vergoelijken wat wordt gezegd. Dat is knappe journalistiek. De serie duikt in een wereld waarin technologie, waarheidsvinding en de constructie van werkelijkheden plaatsvinden naast of los van de democratie. De alternatieve lezing van Van Houts werpt weliswaar onzinnige vragen op, maar daaraan kunnen wij onze kennis scherpen; nieuwe complottisten confronteren ons met een parallelle werkelijkheid die niet te bediscussiëren is en isoleert. Een klassiek complot kan een bijdrage zijn aan de democratie, een nieuwe complottist, waarschuwt ook Zweistra, holt die democratie uit. <<
