Ik ben dol op links in artikelen, plaats ze graag. Maar, ik zou graag wat meer context bij een link willen krijgen. Waarom is dit artikel gekozen (en geen andere)? Waar moet ik dan op letten als ik de link ga lezen? Kortom: de ouderwetse voetnoot, liefst binnen een document, maar ik kan (nog) geen platform vinden dat mij dat biedt. Dus moet het even houtje-touwtje. Daarom onderstaande blog, van Journalismlab, met een experiment. Klik op de links en u wordt verwezen naar meer uitleg.
**
Elke crisis haar eigen journalistieke discipline. Na de Krim-oorlog de oorlogsjournalistiek, na Watergate de onderzoeksjournalistiek, de moord op Kennedy breaking news. Wat brengt ons deze coronacrisis? De emancipatie van wetenschapsjournalistiek? De definitieve doorbraak van datajournalistiek – als data al niet onlosmakelijk met onze tijdlijnen zijn verknoopt?
Allemaal natuurlijk, omdat deze crisis als geen andere crisis duidelijk maakt hoe bepalend goede informatie is. Maar allemaal gaat niet, er zal moeten worden gekozen. De keus van mij: politieke journalistiek. Een trend met twee pijlers maakt duidelijk waarom. De eerste is massa-surveillance, de tweede economische stimulering. Beide zijn twee uitingen van een klassieke natiestaat die niet alleen de macht grijpt, maar waarvan ook wordt verwacht dat ze alles onder controle heeft, zo niet krijgt. Een historische vergelijking brengt ons terug in oorlogstijd; sindsdien vergrootte de staat niet haar greep op de samenleving zoals nu gebeurt. En dat moet ons aan het denken zetten – eerst over massa-surveillance, dan over de greep op de economie.
The Economist, normaal toch nuchter en bescheiden, kopte al over de creatie van het cronopticon – een weinig subtiele verwijzing naar Benthams maximaal beveiligde gevangenis, het panopticon, waar met een minimum aan middelen een maximum aan toezicht kan worden bereikt. De Franse filosoof Michel Foucault nam Benthams blauwdruk van de gevangenis over om te wijzen op de behoefte van overheden om hun onderdanen vooral te normeren en controleren, maar dan wel zo efficient en effectief mogelijk. Het optimale effect met een minimum aan inzet is het panopticon dat wordt bereikt als burgers zichzelf normen opleggen en elkaar daaraan houden. Het streven daarnaar doopte Foucault het panoptisme. Het Britse weekblad ziet een parallel met het cronoptimse dat momenteel bijna 2,5 miljard wereldburgers onder totale lockdown houdt.
De tweede pijler, het gigantische bedrag dat wordt klaargezet om de economie er na de crisis weer bovenop te krijgen, is niet minder dan een tijdelijke afschaffing van het kapitalisme-zoals-wij-het-kennen. Trump is zelfs bereid om Amerikanen ‘gratis’ geld uit te keren – in economisch jargon helicopter money. Nederland trekt 20 miljard euro uit om Nederlandse ondernemers bij te springen. Europa is hopeloos verdeelt over de vraag hoeveel solidariteit mag kosten en wie dan zijn portemonnee moet trekken. Internationalisme? Nu even niet – en die mondkapjes zijn uiteraard voor ons …
Mogelijk vindt u The Economist te links in hun indirecte omarming van Bentham en Foucault, minder verdacht en fatsoenlijk rechts is The Financial Times die in een hoofdredactioneel commentaar op de noodzaak van een nieuw sociaal contract tussen overheid en onderdanen hamert:
“Radical reforms — reversing the prevailing policy direction of the last four decades — will need to be put on the table. Governments will have to accept a more active role in the economy. They must see public services as investments rather than liabilities, and look for ways to make labour markets less insecure. Redistribution will again be on the agenda; the privileges of the elderly and wealthy in question. Policies until recently considered eccentric, such as basic income and wealth taxes, will have to be in the mix.”
(Lees het gerust twee keer … dat moest ik ook)
Het pleidooi voor een actieve staat die radicale veranderingen doorvoert om ongelijkheid te bestrijden met voorstellen die tot voor kort als excentriek werden versleten …. het lijkt zo te zijn overgenomen van de Franse econoom Thomas Piketty die in zijn lijvige Kapitaal en Ideologie ook pleit voor staatsinterventie en ‘gratis‘ geld. Opvallend is dat onder druk ook de FT voor dat pleidooi niet ongevoelig lijkt.
Corona zet het debat over wat tot voor kort een probleemloos einde van de geschiedenis leek te zijn, weer op scherp: is het neo-liberalisme het enige en beste antwoord? Kunnen we de natiestaat langzaam laten uitdoven ten faveure van een kosmopolitischer arrangement? Nee, het coronavirus laat zien dat een mondiale gebeurtenis ten eerste grenzen verdiept en juist aanzet. De natiestaat is weer terug – in vol ornaat en met al haar might. En waar macht is, moet controle zijn.
Daarom moeten we investeren in politieke journalistiek. Journalisten zijn geen toeschouwers van de werkelijkheid, maar maken daar, net als andere burgers, onderdeel van uit. Het is hun taak om die politieke werkelijkheid te bewaken, zeker nu ze zo ver uitdijt en haar macht zover oprekt. Dat betekent niet per se een nieuwe, als wel waakzamere houding ten aanzien van die macht. Zo bezien is er een pre- en post-corona-journalistiek. Omdat er een pre- en post-corona-wereld is waarvan we de bouwtekeningen langzaam te zien krijgen. Blijven opletten dus, en blijf gezond. <