Dat De Bezige Bij Abou Jahjah een platform wil bieden en hem zijn boek Pleidooi voor radicalisering wil uitgeven, schieten Theodoor Holman, Leon de Winter, Marcel Möring en Jessica Durlacher volkomen in het verkeerde keelgat. De Standaard-columnist die oproept tot de vernietiging van Israël past niet bij een verzetsuitgeverij, is de strekking van hun betoog. Durlacher stelt in NRC zelfs dat “een stem als die van Abou Jahjah binnen de uitgeverij me een onveilig gevoel geeft”.
Een klassiek debat tussen intellectuelen over een maat op de vrijheid van meningsuiting; de taak ook van de culturele elite waartoe Holman, De Winter, Durlacher, Möring en Jahjah behoren. Los van de vraag waar deze intellectuelen nu precies bang voor zijn, bewijst de ‘rel’ ook dat de vrijheid van meningsuiting en het ongemakkelijke debat dar daar vaak op volgt, niet is uitgehakt in graniet, maar voortdurend onderhoud behoeft.
Timothy Garton Ash, hoogleraar Europa Studies aan Oxford, is met dat onderhoud bezig. Bij de BBC heeft hij een vijfdelige serie (podcasts) van een kwartier per aflevering over die vrijheid van meningsuiting. En in de eerste aflevering al direct een heldere uiteenzetting over de strategie van Jahjahs critici: biedt de man geen platform of, in goed Nederlands, no platforming: maak de inhoudelijke discussie onmogelijk door de toegang tot een publiek onderzoek naar de kwaliteit van de argumenten en argumentatie te ontzeggen.
No platforming is een preventief ‘argument’ – het gaat niet om de inhoud, maar om het recht deze te verwoorden – en dat, stelt Ash, is dodelijk voor de vrijheid van meningsuiting. Ontzeggen van toegang tot een publiek onderzoek naar de kwaliteit van argumenten is levensgevaarlijk. Die vrijheid dient namelijk twee doelen: 1) voorkomen dat we ons vergissen en 2) het aanscherpen van ons (gezond) verstand. Anders gezegd: als Jahjahs argumenten echt zo slecht zijn als zijn critici beweren, dan hoeft de weerlegging ervan geen enkel probleem te zijn. En in die weerlegging, stelt Ash, zit democratische winst die we moeten boeken.
Ash richt zich in zijn podcast vooral tegen Britse student unions die met acties probeerden (en daarin slaagden) sprekers het ‘zwijgen’ op te leggen door ze de toegang tot een spreekbeurt of paneldebat te ontzeggen. De unions streven naar een safe spaces waar geen plaats is voor discriminatie, seksisme, of vreemdelingenhaat, om maar eens drie doodzonden te noemen. Zo blokkeerden studenten in oktober vorig jaar een lezing van sociologe Germaine Greer vanwege uitlatingen van Greer over transgenders en was Judie Bindel niet welkom op de Universiteit Manchester. Onwenselijk, stelt Ash.
Mag dan alles? Nee. Fysieke en psychologische schade is niet toegestaan, daar ligt een grens. Natuurlijk, stelt Ash, moeten universiteiten een veilige omgeving bieden. Maar dat betekent niet dat meningen er niet mogen botsen. Als een mening niet kan worden gepareerd en bij voortduren wordt opgedrongen zonder zich eraan te kunnen onttrekken of de kans te krijgen het te weerleggen, kijk, dán is er reden om in te grijpen. Dan moet die mening wel eerst een platform hebben gekregen. En dat gaat niet door de toegang te ontzeggen. Luister met aandacht, want de vrijheid van botsende meningen behoeft voortdurend onderhoud. <<