Maar weinig evenementen lijken meer pseudo dan een debat. Tot in de puntjes voorbereid met stafleden van alle betrokkenen zal geen Democratische kandidaat (zij mogen dinsdagnacht in Las Vegas aan de bak) door een scherpe vraag worden verrast. Het debat zelf is inhoudelijk van weinig waarde – de meeste stand- en twistpunten kennen we wel. De journalistieke activiteiten eromheen en de archieffunctie van het debat maken het debat echter een politiek risico dat maar lastig te beheersen is. Live fact checks en internet als oneindig geheugen bezorgen campagnestrategen en kandidaten de nodige kopzorgen.
De fact checks zijn niet minder dan een tour de force. Een batterij verslaggevers zit klaar om uitingen van kandidaten en moderators ter plekke te controleren. Zo bereiden de redacteuren van de Tampa Bay Times, thuisbasis van de Pulitzer winnende PolitiFact, zich ver van tevoren voor op het debat. Dat kan niet anders dan dat zij weten waar dat in grote lijnen over gaat. Zoals een maand geleden, op 15 september, toen de Republikeinse kandidaten elkaar geciviliseerd in de haren vlogen.
De check van toen leest nu als een debat op zichzelf: dat tussen de kandidaten en de journalisten van PolitiFact. En ook de fact check van de Washington Post is een kritische teruglees van de woordenstrijd. Het is voor de strategen lastig om live of, zoals het vroeger gebeurde, na het debat, in de ruimte waar iedereen nog eens samenkomt (ook wel spin alley genoemd) de journalisten te bewerken. Ontken die ‘feiten’ maar eens. En, killing ook, het oordeel ‘niet waar’ achter de naam van jouw kandidaat te zien staan. Dat poets je niet zomaar weg.
Sterker, de checks blijven nog wel even staan. Internet heeft een olifantengeheugen en elk punt dat in een debat wordt opgerakeld, blijft er een eeuwigheid rondzingen. Een onschuldig feit vandaag kan morgen, in een andere context, exploderen. Wat dinsdag normaal is, is volgend jaar misschien een doorslag. Debatten en de vele checks daarop hebben een archieffunctie waar voortdurend uit kan worden geput. Dus volgen er checks op checks op reacties op debatten. Critici beweren dat er een opeenstapeling van werkelijkheden ontstaat die door geen kiezer meer wordt begrepen. Alleen de politieke junks hebben bij dit kermis baat.
Onderzoek geeft hen overigens ongelijk. Fact checks worden door het publiek gewaardeerd. Zeker als ze eenmaal het genre volgen. Ook blijken lezers van fact checks beter geinformeerd dan kiezers die de checks niet volgen. Maar, waarschuwen Nyman & Ryfler in april dit jaar:
We also document several important challenges facing fact-checkers, however. Most notably, interest in the format is skewed towards more educated and informed members of the public. Republicans also have less favorable views of the practice than Democrats.
Laat dinsdag nu net het eerste Democratische debat worden gehouden, bij CNN in Las Vegas. Het debat waar alle argumenten weer streng door buitenstaanders zal worden gecontroleerd. De twee belangrijkste kandidaten, Hillary Clinton en Bernie Sanders, zullen er de degens kruisen, thuis kijkt Joe Biden (nu nog vice-president) toe. Hij slaat dit debat over; de verwachting is dat hij na dinsdag bekend maakt wel of niet aan de strijd om de kandidatuur mee te doen. Hij scoort al wel in de peilingen: hij zit Sanders op de hielen. Zonder ook maar een woord te hebben gezegd – en zonder te zijn gecheckt.