Feidin Santana was op weg naar zijn werk, iets later dan hij gewend was. Hij had haast. Zo begint het interview dat The Guardian had met de getuige van de moord op Scott Walker – de man die wegliep en door een Amerikaanse politieagent in zijn rug werd geschoten. Santana was niet alleen getuige van de moord, hij pakte zijn mobieltje en begon te filmen toen hij Walker voor de agent zag vluchten. Er was nog weinig aan de hand. Een man rent weg van de politie. Die pakt plots zijn wapen en vuurt. Santana filmt de acht schoten van Michael Slager en de daarop volgende dood van Walker.
“Everything happened too fast”, zegt Santana. “There was no way out.”
The Guardian is dit jaar begonnen met een morbide database: The Counted. Doel: bijhouden wie in Amerika door de politie wordt doodgeschoten. In de database de verhalen van slachtoffers van politiegeweld. Op het moment van schrijven staat de teller op 716. And counting. Die database is natuurlijk ingegeven door het vele nieuws over schietgrage agenten in de US of A. The Guardian is een krant en kranten breken nieuws. De manier waarop ze dat doen, is de afgelopen decennia drastisch verandert en de Britse krant loopt in die veranderingen voorop.
The Counted is crowdsourced.
Iedereen mag een bijdrage leveren. Of, precieser omschreven, de Guardian zoekt actiever op getuigen van politiegeweld. Systematischer. Journalistieker. Bijdragen van burgers worden nageplozen en dat onderzoekswerk wordt in een overzichtelijke database aan diezelfde burgers gepresenteerd. En daardoor ontstaan er er een aantal dingen. Ten eerste wordt zichtbaar wat tot nu toe slechts statistieken zijn: de slachtoffers van politiegeweld krijgen een gezicht. Dat leidt, ten tweede, onherroepelijk tot beleid bij politie en justitie in Amerika (en Nederland, waarover meer). En door die zichtbaarheid ontstaat ten slotte een besef dat er iets aan de hand is, iets ernstigs.
The Guardian construeert een sociaal probleem.
De schietpartij waarbij Scott Walker ommkomt is niet nieuw. Er worden vaker arrestanten in Amerika doodgeschoten door politie. Daar zijn ook veel vaker getuigen van. Maar meer dan ooit hebben deze getuigen camera’s bij de hand. De technologische ontwikkelingen, die hebben geleid tot een dramatische kostendaling van zowel videocamera’s als -opslag en -distributie, hebben een maatschappelijke en politieke impact. Kijk maar in Ferguson, waar na het doodschieten van Michael Brown, een volksopstand uitbrak die nog altijd niet onder controle lijkt te zijn. Ook niet door de nieuwe sheriff.
De camera van Santana heeft maatschappelijke, politieke en journalistieke consequenties. Zijn ooggetuigenverslag, verticaal en schokkerig vastgelegd is een directe hack op de democratie. Probeerde agent Slager, de schutter van Walker, er desgevraagd nog met een voor hem gunstige versie mee weg te komen – Santana’s vastgelegde waarneming maakte aan die leugenachtigheid direct een einde. Net als aan de in allerhaast afgelegde verklaringen over Mitch Henriquez in Den Haag.
Filmmateriaal legde vast hoe Haagse agenten tientallen minuten op de man zaten, hem bijna levensloos in de arrestantenbus sleepten waarna hij ‘s nacts overleed. De vraag wat er precies gebeurde is relevant, maar met het voortdurend opduiken van burgerfilmmateriaal bijna niet meer direct tot volle tevredenheid te beantwoorden. Er zijn al snel heel veel versies van de werkelijkheid in omloop – de vraag rijst welke relevant is. En dat is een politieke vraag: een construct waarover overheden vroeger een monopolie hadden, in ieder geval een hele grote voorsprong. Maar die tijd is voorbij.
De politie wordt door de beelden van burgers direct gedwongen om te verantwoorden. Over die verantwoording kon men vroeger nog we even doen, nadat de gemoederen zijn bedaard en goed over de consequenties van verklaringen is nagedacht. Die verantwoording vond ook plaats in de daarvoor bestemde insttuties en door de daarvoor aangewezen ambtsdragers. Dat vergrootte de afatsnd tussen daad, daders en de vewrdeling van lof en blaam. Die afstand, lijkt nu, is verdwenen.
Wie geen antwoord geeft, mag zich opmaken voor een woededende menigte die het antwoord probeert af te dwingen. En niet alleen bij politieoptreden. De democratie wordt voortdurend gehackt. En daarvan wil ik veel uitgebreider verslag doen op dit blog in een nieuwe serie over journalistiek, informatietechnologie en politiek.