Ronald van Raak (SP) claimt een nieuwe scheidslijn in de Nederlandse politiek. Daarvoor heeft hij wel Thorbecke nodig en een ontwikkeling die al dertig jaar plaatsvindt.
Full disclosure: ik heb het boek De terugkeer van het algemeen belang van CU-senator Roel Kuiper nog niet gelezen (wel al besteld). Reden om er over te berichten, is een opvallende recensie van Ronald van Raak (SP) over het boek in het Nederlands Dagblad. Hij opent die recensie met een stelling over de actuele politiek:
‘De verschillen in de politiek worden steeds kleiner, hoor je journalisten vaak zeggen: rechts en links zouden steeds meer in elkaar overlopen. Ik zie dat niet, ik zie in de politiek juist meer verschillen en nieuwe ideologische tegenstellingen ontstaan. Tussen partijen die de gemeenschap als uitgangspunt nemen en partijen die vooral geloven in de belangen van het individu. Mogelijk ligt hier het begin van een nieuwe ‘antithese’.
Het artikel is terug te voeren op één woord: ‘nieuwe’. Want, is er wel sprake van een nieuwe antithese in de Nederlandse politiek? En als er al een antithese is, is die tussen individueel en gemeenschap dan ‘nieuw’? Nee, stelt ook Ronald van Raak. Het boekje gaat namelijk over ‘het ‘privatiseringsverdriet’ dat de politiek de afgelopen dertig jaar over de samenleving heeft uitgestort, door de invoering van marktwerking en de verkoop van publieke diensten’. Kuiper heeft recht van spreken, stelt Van Raak. De senator gaf leiding aan de commissie die de privatisering namens de senaat onderzocht. Maar wat dertig jaar lang speelt, kan je toch moeilijk een ‘nieuwe’ tegenstelling noemen.
De CU had die privatisering al eens onderzocht in een doorwrocht stuk van haar wetenschappelijk bureau, de SP schreef al geruime tijd een serie brochures over de marktdoctrine van Lubbers (CDA), Kok (PvdA) en Balkenende (CDA). Zij keken de kunst af bij Thatcher en Reagan en de lessen werden ‘kritiekloos’ overgenomen ‘van VVD tot GroenLinks’. Een wezensvreemde adoptie, stelt Kuiper in zijn boekje en op citaat Van Raak in zijn recensie: Thorbecke waarschuwde al voor privatisering! ‘De burgerij van uitsluitend najagen van bijzondere belangen afleiden, en richten op het algemeen belang’, dat was volgens de liberale staatsman de taak van de overheid.
En daarmee is de tegenstelling definitief ‘oude koek’ natuurlijk. Wie teruggrijpt op Thorbecke kan moeilijk met droge ogen beweren dat in de Kamer een nieuwe scheidslijn loopt tussen ChristenUnie en de SP enerzijds en ‘van de VVD tot GroenLinks’ anderzijds. Kuiper probeert de scheidslijn anders te trekken (nog altijd op citaat van Van Raak):
Het boek van Kuiper laat zien hoe nu een nieuwe antithese zich aftekent, niet gebaseerd op religieuze beginselen, maar wel op verschillen in wereldbeeld. Tussen D66 en VVD, die volharden in het marktdenken, en SP en ChristenUnie, die politiek zien als het behartigen van het algemeen belang. Met daartussenin een herbronnende CDA en een weifelende PvdA.
En ook daar zit een kneep. De rest van de partijen (ik noem de multicultureelfobische PVV, orthodox-christelijke SGP, dierenminnende PvdD of de versnipperde avonturiers die zich van de geriatrische 50Plus/PVV afscheidde) doen blijkbaar niet ter zake. Een scheidslijn waarbij een grote groep partijen buiten de boot vallen, kunnen we maar beter geen scheidslijn noemen; dan is sprake van fragmentatie of we moeten op zoek naar een nieuwe dualiteit die de verschillen tussen meer partijen duidt. Eén aanwijzing dat sprake is van een andere scheidslijn, die tussen politiek en burger, ligt veel meer voor de hand. Een verklaring die Kuiper gelukkig ook geeft:
‘Na dertig jaar is duidelijk dat een politiek die dacht in termen van marktwerking, efficiency en concurrentie meer vertrouwensrelaties geschaad heeft, meer onbehagen bij burgers heeft aangewakkerd en ook meer Europa heeft gebracht dan menigeen lief is.’
Kortom: een boekje voor de analyse, maar niet voor dezelfde conclusie als Van Raak eruit trekt. En, het citaat nog eens lezend, ook niet die van Kuiper. <<