Terwijl de pers wacht op het verschijnen van Murdoch Senior en Junior en (oud-hoofdredacteur) Brooks voor de parlementaire onderzoekscommissie volgende week, verschenen deze week al de politionele hoofdrolspelers in het Britse afluisterschandaal. De vervlechting van politiek, politie, pers en publiek is daarmee compleet.
In de strijd om de lezer vonden journalisten met behulp van politie-agenten hun verhalen in minimaal 4000 private domeinen. De politiek sprak daar haar verontwaardiging over uit, geadviseerd door Campbell (Daily Sun) en Coulson (News of the World). En het publiek smulde – elke dag weer. Want hoe groot hun verontwaardiging nu ook, News of the World was Murdochs best verkopende krant in het VK. Precies die complexe vervlechting tussen politiek, publiek, pers en politie maakt het afluisterschandaal in Groot Brittannië zo fascinerend en complex. In de moeder van alle (politieke) schandalen – Watergate – was de strijd eenvoudig en overzichtelijk: het publiek moest worden geïnformeerd over een faux pas van de macht. Het was pers tegen politiek in een strijd om de waarheid. En de politie was klokkenluider in naam der democratie. Deep Throat, Woodwards belangrijke bron, was Mark Felt – de tweede man van de FBI. Watergate is een schandaal dat publiek aan zich bond. Het Britse afluisterschandaal is het gevolg van die binding met het publiek. En die binding is nodig om als krant te overleven.
Want wie in de smalle marges van gedrukte media geld wil verdienen, moet met een concept komen dat verleidt. Murdochs NoTW koppelde de publieke nieuwsgierigheid naar de man/vrouw achter publieke rollen aan een redactioneel concept. En met succes. NoTW verkocht veel, heel veel. En hoe meer NoTW verkocht, hoe beter zij kon investeren in een krants belangrijkste asset: informatie. Politieagenten, politici, hackers, privé-detectives: om geld te verdienen aan de hongerige massa wierpen de Britse riooljournalisten een steeds groter net uit om steeds sappiger details binnen te halen. Steeds meer mensen konden een steeds beter belegde boterham verdienen. Niemand voelt de behoefte om dat te stoppen – de best betaalde meneer of mevrouw misschien. Maar waarom zou-ie?
Werken deze mechanismen in Nederland ook? Is er en strijd van leven en dood gaande tussen de Nederlandse schandaalpers? Betalen Nederlandse roddelbladen voor hun informatie? Op zich is betalen voor informatie niet genoeg. Pas als die kosten voor informatie geen vergoeding meer zijn voor een verhaal, maar arbeidskosten (voor prive-detectives en hackers) kunnen we ons achter de dijken voorbereiden om eenzelfde affaire als in de UK. Dan hebben we de schending van privacy omgezet in een (bureaucratisch gerationaliseerd) proces. Precies wat bij NoTW volgens mij is gebeurd – de enige verklaring die ik kan geven dat pas in 2010, tegenover de New York Times één journalist uit de school klapt en zich hardop afvraagt of dat wat hij doet wel door de beugel kan.
Daarin is voor schandalogen het afluisterschandaal zo interessant – het is een eerste schandaal dat een feedback loop heeft. Het publiek eist sensatie, de krant levert die aan, de machthebbers zijn met dat proces vervlochten en de politie corrupt. Dat levert mogelijkheid en motief op om meer sensationele verhalen te publiceren die het publiek kan waarderen. De omzetcijfers stijgen, er is meer geld om meer mensen bij het redactionele proces te betrekken. En de spiraal is in gang gezet – alleen nog maar te stuiten door degene die er het meest aan verdiend – precies: meneer Murdoch. En hij trok er, onverwacht, de stekker uit. Genoeg verdiend. <<