De Amerikaans-Pakistaanse verhoudingen staan op scherp. Hoe leg je Amerika uit dat de meest gezochte terrorist jarenlang in de achtertuin van ‘s lands belangrijkste militaire academie woonde? En hoe leg je uit dat een SEAL-team militair ingrijpt zonder de Pakistaanse regering daar van te voren over te informeren?
Diplomaten hebben hun handen vol aan herstelwerkzaamheden, nodig na tien jaar zoeken (Pakistaans perspectief) dan wel verborgen houden (Amerikaans perspectief).
Tegen de achtergrond van dat puinruimen steken steeds meer complottheorieën de kop op. Met name in het Midden Oosten wordt het publieke debat gedomineerd door los-vaste verbanden tussen vermeende en soms glashard gelogen feiten.
De foto’s maken geen einde aan die complotten. Obama houdt ze tegen de borst – te schokkend, heet dat. Alsof we de verschrikkingen van oorlog (nog immer een war against terrorism) plots niet meer kunnen verdragen. Die beelden kennen de Taliban en extremisten ten westen en ten oosten van de nulmeridiaan maar al te goed. Beelden van een dode Osama doet daar niets aan af.
Ik zit echter met een hele andere vraag.
Als de Pakistaanse geheime dienst wist waar Osama zat, hoe kunnen ze dat dan geheim houden? Ik bedoel niet in morele termen (hoe kan je dat in hemelsnaam doen), maar in logistieke termen (hoe doe je dat)? Is de ISI dan echt zo goed dat ze erin slagen Amerika tien jaar lang om de tuin te leiden, weg te houden bij het Grote Geheim? Of zijn de Amerikanen zo ontzettend stom dat ze de ISI niet net zo’n interessant ‘object’ vinden als Osama zelf? Het debat gaat vooral over de kwaliteiten van de ISI – de Pakistaanse geheime dienst, volledigheidshalve. Wat zeggen hun kwaliteiten over de kwaliteiten van de Amerikanse geheime diensten?
Als het klopt dat de Pakistani erin slaagden bijna tien jaar lang de verblijfplaats van Osama te verbergen, dan zeg ik: 1-0 voor de ISI. Tien jaar is lang, heel lang.
Als mocht blijken dat de Amerikanen het wel wisten, maar om allerlei bilaterale redenen niets met die kennis hebben gedaan, dan zeg ik 1-0 voor de Amerikanen. De Amerikanen kunnen ook veel eerder geweten hebben dat de ISI dubbel spel speelde. Om te weten te komen hoe ze dat doen (in logistieke termen), is het verstandig om de schijn van domheid hoog te houden en onderhand veel te leren over de werkwijze van de Pakistaanse geheime dienst.
Als de ISI en de Amerikanen pas een half jaar geleden achter de verblijfplaats zijn gekomen, dan is het 1-1. ‘t Kan. De samenwerking kan gewoon heel goed zijn geweest. Nochtans zijn er geen bewijzen dat de ISI Osama voor de Amerikanen verborgen heeft gehouden. Hoewel: John Brennan, Obama‘s adviseur counterterrorisme, zei op de persconferentie na de bekendmaking van Osama’s dood:
‘I think it’s inconceivable that bin Laden did not have a support system in the country that allowed him to remain there for an extended period of time. I am not going to speculate about what type of support he might have had on an official basis inside of Pakistan. We are closely talking to the Pakistanis right now, and again, we are leaving open opportunities to continue to pursue whatever leads might be out there.’
Ook de mogelijkheid dat de inlichtingendiensten Osama hebben geholpen, dus. Maar, dat supportsystem hoeft geen vertakking richting de ISI te hebben. Dat kan ook op andere, veel praktischer niveaus. En ook dan rijst de vraag hoe goed die Amerikaanse inlichtingendiensten zijn. Waarom hebben ze dat niet ontdekt? Of: hoe is de ISI er in geslaagd dat geheim te houden?
Ik weet het niet. Ik weet wel dat we geen antwoorden krijgen als we ons alleen maat op de ISI richten en de relatie tussen ISI en Amerikaanse inlichtingendiensten uit het oog verliezen. Wie geschiedenis wil schrijven, zal zich op die relatie moeten concentreren. <<