Van het CDA, machtspartij avant la lettre, verwacht je rationaliteit in het politieke spel der formaties. Ik heb daarom de hele nacht wakker gelegen om Lubbers’ draai te kunnen verklaren.
Een oproep tot bezinning in de politiek – Lubbers’ draai zou je kunnen lezen als een verademing, een moment van ontspanning in de opgefokte sfeer rond het Binnenhof en binnen het CDA. Of is het epistel dat gisteren uitlekte de voortzetting van een Jezuïetenstreek, zoals bestuurskundige Jouke de Vries Lubbers’ minderheidskabinet typeerde:
“Ik heb deze verwijzing naar het opportunistische katholieke handelen nog nergens gelezen. De wereld van de Jezuïeten hangt van paradoxen en diepere lagen aan elkaar. Het is de wereld van de politieke Houdini-acts.”
Want een Houdine-act is het: Lubbers lijkt geschrokken van zijn eerste variant en gaat nu met al zijn gewicht aan de handrem hangen. Met alle mogelijke imagoschade voor hem en zijn partij. Het lijkt er op dat de minister van staat van mede-prominenten op zijn flikker heeft gekregen voor die Gouden Greep: het bijzondere meerderheidskabinet.
Want een Gouden Greep was het. Rechtsaf slaan zonder het CDA medeverantwoordelijk te maken voor de grollen en grillen van Wilders en iedereen zijn handen vrij. Wilders kan fulmineren tegen de multicultistaat, de VVD kan bezuinigen en het CDA mag proberen de boel bij elkaar proberen te houden – intern en extern. Nederland is een land van minderheden en Lubbers kneedde daar een kabinet van. Nu de basis die hij legde daadwerkelijk wordt uitonderhandeld, slaat de schrik prominente CDA’ers om het hart. En de Jezuïet Lubbers.
Tenzij Jouke de Vries gelijk heeft en het bijzondere aan dit meerderheidskabinet-in-wording ligt verscholen in de diepere, politieke sedimentatie waartoe wij, normale stervelingen, geen toegang hebben. De Vries heeft dat gelukkig wel:
[Lubbers] wacht het onderhandelingsresultaat van Opstelten af en zal daarna zijn oordeel geven. Dan is hij weer vrij man. Hij heeft voor zichzelf de ruimte gecreëerd om tijdens het CDA congres tegen te stemmen. Dat zal waarschijnlijk niet gebeuren omdat de opiniepeilingen al ruime steun voor het minderheidskabinet aangeven.
Dat congres heeft Lubbers niet gehaald. Hij spreekt zijn ‘tegen’ al eerder uit. Dat dat zou uitlekken, was waarschijnlijk niet de bedoeling. Maar hoe verklaren we de plotselinge draai van Lubbers dan? De informateur Lubbers heeft zijn werk plichtmatig gedaan, de CDA-politicus Lubbers, schrijft De Vries op zijn blog, was het daar inhoudelijk helemaal niet mee eens. De Jezuïet Lubbers is verscheurd tussen twee rollen die blijkbaar voor de buitenwereld niet te verenigen zijn.
De puinhopen van deze formatie, de chaos binnen het CDA, de misstap van informateur Lubbers die zich formeel niet aan zijn opdracht houdt (onderzoek een kabinet met een werkbare meerderheid) en zijn plotselinge draai nu er zoveel tegenstand komt tegen samenwerking met de PVV: we mogen het van De Vries toeschrijven aan een rolconflict in Lubbers: het is diens loyaliteit jegens de Troon waarui dit gedrochtelijke kabinet-in-wording kwam, het is zijn politieke overtuiging die ons nu opzadelt met een onbegrijpelijke, politieke situatie.
Het is wachten op een Jezuïet die met een streek de boel weer op de rails zet. De Vries zelf wellicht? Hij bewijst in ieder geval toegang te hebben tot de lagen waar het politieke spel wordt gespeeld. Niemand voorspelde eerder dat Lubbers tegen zijn eigen vinding – het bijzondere meerderheidskabinet – zou zijn. De Vries zag dat wel. Zoveel inzicht is nu niet in de blogosphere, maar aan de formatietafel gewenst. <<