Welke kop zorgt voor meer ophef: Bas van der Vlies (SGP) tegen homohuwelijk of Bas van der Vlies (SGP) jarenlang homo-relatie? Soms is schandalogie heel eenvoudig. Meestal niet.
Waarom Van der Vlies moeite heeft met de gecodificeerde liefde van twee mannen of vrouwen, moge duidelijk zijn. Waarom hij geen homorelatie mag hebben, eigenlijk ook wel. Soms is de studie naar schandalen heel eenvoudig. Maar vaak gaat het mis bij schimmiger schandalen waar politici in belanden.
Oudkerk, lid van een minder strenge club dan Van der Vlies, mocht jarenlang naar de hoeren. Zelfs van zijn vrouw – ze zijn (bij mijn weten) niet gescheiden. Totdat zijn gedrag als Amsterdamse wethouder plots niet meer door de beugel kon. En van Melkert gaat al tijden het gerucht dat hij zich tegen betaling in Haagse SM-kelders liet verwennen. Pulpbladen publiceerden de roddel, serieuze journalisten niet. Misschien onderzochten ze de roddel wel, maar waagden er geen letter aan.
De schandalogie – wanneer wel en wanneer geen schandaal – wordt met deze voorbeelden al wat minder duidelijk als in het hypothetische voorbeeld waarmee ik begon. En dan hebben we het alleen nog maar over de (vermeende) sexuele voorkeuren van politici gehad.
Er is natuurlijk meer waar politici over kunnen struikelen: machtsmisbruik (corruptie) of voetnoten in onze biografie die door geschiedschrijvers en journalisten nog wel eens boven water worden gehaald. Ik denk aan de vermeende adhesie betuiging van Van Baalen aan Glimmerveen (Nederlandse Volksunie – zijn handtekening was vals, dus de brief was vals. Aldus Van Baalen.).
Of het lidmaatschap van Willem Aantjes van de Germaanse SS. Aantjes verdween van het politieke toneel. 33 Jaar na dato was alleen de associatie met de totenkopf-orde genoeg reden voor een afgang via de zijdeur. Prins Claus mocht aanblijven. Hij vocht aan Duitse kant, maar was geen SS’er. En zijn schoonvader, prins Bernhard, was wel lid van de SS, maar vocht nooit, aan Duitse zijde dan. Ze mochten blijven. Allebei. Werden zelfs populair onder de Nederlandse bevolking. Waarom? Mijn stelling luidt: schandaalmanagement. Het vermogen om je te weren of te schuilen binnen bestaande instituties. Ik kom er later uitgebreid op terug.
Materiaal genoeg en soms bijna te gênant om wat mee te doen. Niets leuker kortom om me in het wespennest van die ene, prangende vraag te storten: wanneer en waarom wordt dat ene gerucht, die ene handeling of het nalaten ervan wel en wanneer en waarom geen schandaal? Met andere woorden: wat constitueert een politiek schandaal nu precies? En hoe meer ik er over lees, hoe mismoediger ik word van de antwoorden.
Meest gelezen verklaring: een schandaal is een gepubliceerde (publieke) overtreding van een dominante, culturele norm van een gemeenschap. (De mooiste: een schandaal is d eideale mogelijkheid een natie op heterdaad te betrappen.)Van der Vlies mag in zijn kringen geen homoseksuele relatie hebben.
Dat is een overtreding van een geldende norm. Maar vaak zijn die normen helemaal niet zo expliciet en komen ze pas bij een schandaal aan het oppervlakte. Dan is de overtreding niet zozeer de noodzakelijke voorwaarde voor een schandaal, maar is het schandaal een indicator van een tot dan toe niet-expliciete norm. We kunnen in dit geval door het kennen van de norm het schandaal niet zien aankomen. De norm kondigt het schandaal niet aan, maar andersom: het schandaal legt de norm bloot.
Het is een van de puzzels die ik vanaf nu regelmatig, op dit blog, wil proberen op te lossen. Steeds met twee vragen in mijn achterhoofd: waarom is dit een schandaal en hoe komen schandalen eigenlijk tot stand? Met steeds een paar linkjes naar die sappige verhalen waar het allemaal om te doen is. <<