Het mag niet en elke vier jaar leggen politicologen dat opnieuw uit. Maar de verleiding is blijkbaar te groot: journalisten kunnen het niet laten om lokale resultaten om te rekenen naar een landelijk beeld. De hypothetische vraag ‘Wat betekenen deze lokale uitslagen als er nu Tweede Kamerverkiezingen zouden zijn gehouden?’ moeten media niet stellen.
Er zijn empirische redenen om de som niet en een retorische reden om de rekensom wel te maken. De retorische reden is dat nummers objectiveren en overtuigen (wat de aantrekkingskracht verklaart). Probleem is dat de rekensom an sich buitengewoon problematisch is. Het is een aantrekkelijke gedachte om de coalitie (de Haagse dat is) de maat te nemen met een gigantisch zetelverlies of juist op te geilen met flinke winst, maar de verschillen tussen de verkiezingen op lokaal en landelijk niveau zijn gewoon te groot om net te doen alsof er (numeriek) geen verschillen zijn. Dan worden niet appels en peren vergeleken, maar appels met bromfietsen.
Duh …
De gemeente is het Rijk niet. Tussen beide bestuurslagen zitten meer verschillen dan overeenkomsten. Er is bijvoorbeeld sprake van een hierarchische verhouding tussen beide: het Rijk heeft altijd het laatste woord. En meer dan praktische bezwaren is het Rijk ook de arena voor ideologische tweestrijd. Zo is in Leiden een samenwerking binnen het college tussen SP en VVD volstrekt normaal, in Haagse kringen zal er dan nog heel wat water door de Rijn moeten stromen als die samenwerking al niet was uitgesloten.
Dichter bij (welke) burger?
Het contact tussen gemeenten en Rijk compenseert het belang dat kiezers aan de verkiezingen hechten niet. Blijkbaar is het uitvoeringsniveau van (verplicht) beleid (uit Den Haag) geen reden om (op) een partij (wel of niet weg) te stemmen. Gekscherend: er zijn geen socialistische, liberale, christelijk-conservatieve manieren om een hondendrol op te ruimen, lantaarnpalen te repareren of fietsverlichting te controleren. Het moet ‘gewoon’ gebeuren.
Geen electorale kansen
De enorme budgettoename door de decentralisatie van de zorg (soms een verdubbeling) zal politiek-electoraal evenmin zoden aan de dijk zetten: maar weinig mensen maken er gebruik van en het onderwerp is derhalve electoraal niet zo interessant. Geen partij is tegen goede zorg, geen kiezer weet na twee weken aantreden nog hoe het dossier er precies uitziet. Daar hebben doorgewinterde wethouders met dito ambtenarenapparaat al veel moeite mee.
Make local great again
Op lokaal niveau doen ook lokale partijen mee. Losgezongen uit diverse moederkerken halen ze landelijke partijen links en rechts in. En die lokale partijen zijn niet te vergelijken met afscheidingen in de Tweede Kamer. Die zijn namelijk onder een andere vlag de Kamer ingestemd en hebben zich, eenmaal verzekerd van een zetel, afgescheiden. Lokale partijen worden veelal in de gemeenteraad gekozen – ze doen dus mee aan de verkiezingsstrijd.
Gespleten persoonlijkheid
Ten slotte, wat geen uitputtende lijst bezwaren tegen een vergelijking van lokaal en landelijk suggereert, zijn er kiezers die op lokaal niveau wat anders kiezen dan op landelijk niveau, gewoon, omdat het kan. Of, in mijn geval, omdat ik landelijk graag zie dat een ideologie uitvoeringskansen krijgt, maar op lokaal niveau mijn gemeente graag in kundige handen wens. Landelijk kies ik dus ideologisch, lokaal stem ik vooral persoonlijk. Mijn stem op een lokale partij zou dus in de vergelijking mee worden geteld met een partij waar ik op landelijk niveau niet op zou kiezen. En ik ben denk ik niet de enige. <<
Eén reactie