Geen politiek schandaal kan zonder sponsoren en opponenten. Sponsoren doen er alles aan om (achter de schermen) het momentum van een schandaal te voeden waardoor het blijft rollen. Opponenten doen het tegenovergestelde. En zo ontstaat een bloedige strijd om de dominante betekenis van de ‘feiten’ en in de slipstream van dit gevecht een schandaal. Een politiek schandaal in the making is politiek bedrijven met andere middelen. En niet iedereen, blijkt maar weer, is daar even bedreven in.
In dit mijnenveld van voor- en tegenstanders – dat overigens niet wezenlijk afwijkt van de dagelijkse gang van zaken, maar nu met dreigende politiek en institutionele consequenties – zit Weekers nu gevangen. Er zijn vele sponsoren die het vuur blijven opstoken (denk aan zijn eigen ambtenaren die, met een verkiezing in eigen gelederen, niet schromen om op televisie eens flink vaan leer te trekken tegen hun broodheer). Anderzijds zijn er nauwelijks opponenten die hem publiekelijk een helpende hand toesteken. Interessanter dan de Bulgaren die hun levensonderhoud keurig kregen overgemaakt, zijn de mensen achter de schermen die er tabak van hadden en ondanks de staatssecretaris wilden optreden. Uit het feitenrelaas, dat ik maar even heel kort doorloop, zijn er mogelijk een aantal sponsoren voor het schandaal-Weekers aan te wijzen.
In Weekers feitenrelaas valt op dat Justitie al in december 2011 signalen krijgt dat sprake is van toeslagenfraude door Bulgaren. De zaak leidt tot twee veroordelingen – voor mensenhandel. Parallel aan die veroordeling speurt de Inspectie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (minister Ascher) in Rotterdam-Rijnmond verder. Men (B/Toeslagen en de FIOD) besluiten een dossier aan te leggen, de Regionale Recherche Dienst Unit Migratie Criminaliteit stellen een rapport over de modus operandi van fraudeurs op. Dit rapport wordt vervolgens in de Regionale Inlichtingen en Expertise Centrum (RIEC) Rotterdam toegelicht en besproken. Je zou kunnen zeggen: er is nu kennis van zaken.
We schrijven 16 mei 2012.
Zo’n beetje alle geïnstitutionaliseerde crimefighters zijn op de hoogte gebracht van fraude met toeslagen. De FIOD krijgt dan ook het dossier (op 21 mei 2012) en besluiten de toeslagenfraude verder te onderzoeken. Dan, in juli 2012 (exacte datum hebben we niet) is het een bestuurlijke drukte van jewelste als het RIEC een toelichting geeft over de koppeling tussen GBA en toeslagenfraude. In de stuurgroep (sic) zitten: Gemeente Rotterdam, het Openbaar Ministerie, de politie, de Belastingdienst/Rijnmond, de FIOD en de Inspectie SZW. Wat op deze bijeenkomst volgt, een half jaar na de eerste signalen van fraude, is overleg gevolgd door presentaties en afstemming.
Pas op 1 april 2013 (bijna een jaar later) krijgt de ambassade van Nederland in Sofia van de gemeente Rotterdam een naar het Nederlands vertaalde synopsis van een Bulgaars televisieprogramma dat onder meer gaat over de toeslagenfraude (de routing van het stuk is op zijn minst opvallend. Waarom leurt een gemeente met de synopsis van een Bulgaars televisieprogramma en, interessanter, bied je dat aan bij de Nederlandse ambassade in Sofia?). Drie weken later, de FIOD heeft ook wat op YouTube gesurft en is wat beeldmateriaal tegengekomen, put Brandpunt uit de Bulgaarse beelden – die hebben ze waarschijnlijk gekregen van de gemeente Rotterdam.
De staatssecretaris, geïnterviewd in de uitzending, heeft net voor het interview gehoord dat de FIOD (al vanaf 21 mei 2012) de fraude onderzoekt. Hij heeft de beelden niet gezien.
Een machtige verzameling sponsoren die hun deel hadden in de opsporing en onderzoek naar de toeslagenfraude. Rijst de vraag wie (en vooral: waarom) dit onderzoek zo lang heeft kunnen rekken? Wie heeft/hebben Weekers zo lang on onwetendheid gehouden als zoveel diensten en overheden zo vaak op zo’n specifiek dossier als toeslagenfraude zoveel kennis hebben gedeeld? Of: wie heeft er belang bij om deze gang van zaken (je hoeft immers niet alle fraudes te kennen als staatssecretaris) nu plots als zeer problematisch af te schilderen? Vragen die we op basis van Weekers feitenrelaas niet kunnen beantwoorden, maar parallel aan de fraudezaak de affaire kan laten ontsporen in een schandaal. Een schandaal is er pas als Weekers aftreedt en/of hervormingen van het toeslagensysteem worden doorgevoerd. <<
